Koncentracja liniowa

Autorzy i współpracownicy:

  • Marek Budzyński (33 l.)
  • Krzysztof Chwalibóg (32 l.)
  • Jerzy Górnicki (34 l.)
  • Jacek Janczewski (34 l.)
  • Andrzej Kiciński (34 l.)
  • Adam Kowalewski (31 l.)
  • Jan Rutkiewicz (28 l.)

W pierwszej – konkursowej – fazie przy opracowaniu tematu współpracowali inżynierowie:

  • konstrukcji – K. Straszak, J. Nawrocki
  • komunikacji – M. Mazur, S. Michałowski, B. Sabela, W. Kicińska, E. Żeszkowska
  • organizacji budownictwa – A. Orczykowski
  • oraz student ASP – T. Kuczborski
  • Wstęp do opracowania z roku 1971

Naszym głównym celem jest kształtowanie otoczenia człowieka w ten sposób, aby można mu było zapewnić najlepsze warunki życia.

Drogą do tego celu jest ARCHITEKTURA traktowana nie jako wyłącznie sztuka formowania budynku, ale jako kompleksowy proces organizacji przestrzeni, oparty o najnowsze osiągnięcia wiedzy o społeczeństwie, przyrodzie i technice.

Współczesny świat w coraz większym stopniu wymaga całościowej odpowiedzi na pytania:

  • jak sterować procesami urbanizacji?
  • jak reorganizować miasta?
  • jak podnosić standard środowiska, w którym mieszkamy?

Przedstawiona tutaj praca jest próbą znalezienia metody myślenia i projektowania, która mogłaby chociaż częściowo sprostać skali i dynamice aktualnych potrzeb.

Opracowanie zostało rozpoczęte w formie pracy konkursowej w 1968 roku. 28 listopada tego roku Zarząd Główny Stowarzyszenia Architektów Polskich na zlecenie Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych ogłosił konkurs na temat: „Zasady stosowania przemysłowej typizacji otwartej”.

Konkurs był wynikiem ówczesnych polskich warunków stosowanych technologii budowlanych, aktualnych potrzeb społecznych w zakresie budownictwa (szczególnie mieszkaniowego) oraz możliwości organizacyjnych i wykonawczych budownictwa.

Od roku 1971 opracowanie kontynuowaliśmy pozainstytucjonalnie, jako grupa nieformalna. Aktualny jego kształt wynika z dwuletnich studiów prowadzonych równolegle w dwóch kierunkach: z jednej strony nad rozwinięciem merytorycznym koncepcji, z drugiej nad praktycznym (projektowym) jej sprawdzeniem i nad popularyzacją.

Omawiana koncepcja była tematem wykładów na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, a także dyskusji środowiskowych i licznych artykułów w prasie popularnej i fachowej. Obecnie nasze opracowanie jest przedmiotem analizy Pracowni Planu Krajowego w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Równocześnie praktycznym sprawdzianem części tez opracowania będzie realizacja, projektowanej obecnie, 55-tysięcznej dzielnicy Warszawy – Ursynowa Północnego, której generalnym projektantem jest jeden z autorów „Koncentracji liniowej”.

Bezpośrednią przyczyną podjęcia badań nad problematyką planowania przestrzennego i jego związkami z planowaniem społecznym i gospodarczym stały się dla nas aktualne, specyficznie polskie warunki: rozdźwięk pomiędzy potencjalnymi możliwościami naszej formacji społeczno-politycznej, opartej o gospodarkę planową, a naciskiem szeregu żywiołowych procesów społecznych i przestrzennych. Procesy urbanizacyjne związane z masowymi ruchami migracyjnymi ludności wiejskiej do miast, przyrostem naturalnym, potrzebą tworzenia dużej ilości nowych i racjonalizacji starych miejsc pracy, koniecznością uzupełnienia ubytków substancji mieszkaniowej itp., wywołuje szereg niekorzystnych zjawisk. Spowodowane gwałtowną urbanizacją: dewastacja środowiska naturalnego, pogarszanie się warunków życia w miastach, narastanie trudności technicznych w obsłudze sieci osiedleńczej (infrastruktura) nie znajdują właściwych rozwiązań w dotychczas stosowanych metodach zagospodarowania przestrzeni.

Fakt, że w ciągu najbliższych trzydziestu lat ludność miast w Polsce podwoi się i że konieczne będzie budowanie czterokrotnie większej ilości izb rocznie niż dotychczas uświadomią nam konieczność określenia nowych form i metod działalności człowieka w przestrzeni – modelu w pełni wykorzystującego wszystkie potencjalne możliwości systemu społeczno-gospodarczego.

Celem planowania jest harmonijne zaspokojenie potrzeb materialnych i psychicznych jednostki i społeczeństwa, możliwe do osiągnięcia na strukturalnym poziomie rozwoju.

Aby spełniony został warunek zgodności działań społecznych i gospodarczych w przestrzeni, konieczne jest równoczesne i łączne rozpatrywanie tych dziedzin. Zatem tezą, przyjętą przez nas jako punkt wyjścia jest: połączenie planowania społecznego, gospodarczego i przestrzennego w zintegrowanych procesach planistycznych.

Sformułowany wyżej cel oraz tezy pozwalają ogólnie określić zakres programowy opracowania jako: budowę modeli funkcjonalno-przestrzennych poszczególnych dziedzin aktywności ludzkiej, które w sumie stworzą spójny model obejmujący całokształt działalności człowieka w przestrzeni. Tak skonstruowany model byłby koncepcją docelową odpowiadającą aktualnemu poziomowi świadomości i mógłby służyć jako podstawa do podejmowania bieżących decyzji, zmniejszając do minimum ryzyko popełnienia błędu. Prawidłowość takiego modelu określona byłaby stopniem integracji planowania społecznego, gospodarczego i przestrzennego w możliwie najodleglejszej perspektywie czasu.

Dla sprawdzenia i udowodnienia słuszności przyjętej metody dokonaliśmy próby całościowego ujęcia problematyki przy pełnej integracji planowania i projektowania we wszystkich skalach. Oczywiście, ze względu na ograniczone możliwości, wykonane przez nas analizy są niepełne i cząstkowe co jednak nie podważa metody ogólnej opracowania.

Jako cztery główne tematy, pozwalające ująć wszystkie typy planowania przyjęliśmy:

prognozy modelowe – obejmujące swoim zakresem założenia społeczno-gospodarcze, badania nad przewidywanymi przemianami ilościowymi i jakościowymi podstawowych elementów programowych, funkcjonalnych i przestrzennych sieci osiedleńczej;

urbanizacja i systemy urbanizacji – temat obejmujący analizę porównawczą dominujących aktualnie form rozwoju sieci osiedleńczej;

opracowanie wielkoprzestrzenne – zawierające koncepcję urbanizacji w skali kraju i regionu;

koncentracja liniowa – rozwiązanie będące ilustracją projektową analiz modelowych, teoretycznych i wielkoprzestrzennych w skali urbanistyczno-architektonicznej.

Rozumiane przez nas planowanie jest procesem ciągłym, nie osiągającym nigdy kształtu ostatecznego, lecz weryfikowanym dla każdego etapu osiągniętej świadomości.